Tren I - notatka Cornella

Tren I https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/treny-tren-i/
Autor	Jan Kochanowski
Podmiot liryczny	Zrozpaczony po śmierci córeczki ojciec
Adresat liryczny	Łzy Heraklitowe, skargi Symonidowe, troski, płacze, lamenty, rąk łamania…
Sytuacja liryczna	Rozważanie poety, który sam nie wie, czy łatwiej nie ukrywać swojej rozpaczy, czy walczyć ze swoją naturą. Jest zdruzgotany rodzinną tragedią.
O czym mówi podmiot?	Zaprasza wszystkie zgryzoty w swój dom, prosząc je, aby pomogły mu opłakiwać Urszulkę.
	Skarży się, że „niepobożna” śmierć pozbawiła go całej radości życia. Porównuje ją do smoka, który znienacka wybiera małe słowiczki z gniazda. Choć matka broni piskląt, jest bezsilna i sama z trudem z życiem uchodzi. [motyw śmierci i motyw bezsilności]
	Rozważa rady niektórych, tłumaczących, że nie warto płakać. Dochodzi do wniosku, że w życiu nic nie warto, bo jest ono ciągłym błądzeniem. [refleksja filozoficzna]
	Wyznaje, że sam nie wie, jak ma sobie poradzić z żałobą.
Jak mówi? Najważniejsze środki stylistyczne i ich funkcja:	Utwór jest napisany regularnym stychicznym (wierszem ciągłym, bez podziału na strofy) sylabowcem dwunastozgłoskowym (7+5). Rytm jest niespokojny, co oddaje trudności z mówieniem czy myśleniem w sytuacji żałoby po stracie dziecka.
·         wyliczenia	Służą wzmocnieniu bólu i żalu ojca: Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe I lamenty, i skargi Symonidowe, Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania I żale, i frasunki, i rąk łamania,
·         personifikacja	Podmiot prosi owe zjawiska, aby pomogły mu opłakiwać utraconą córkę, zabraną przez śmierć: A mnie płakać mej wdzięcznej dziewki pomoście
·         epitety	Epitet Niepobożna śmierć wskazuje na nienaturalną śmierć dziewczynki, pojawiającą się wbrew porządkowi ustanowionemu przez Boga.
·         porównanie homeryckie (bardzo rozbudowane)	Śmierć porównana do smoka podkreśla wywołane nią zaskoczenie i bezsilność matki wobec tragedii dziecka, a Urszulka do słowiczka. Tak więc smok, upatrzywszy gniazdo kryjome, Słowiczki liche zbiera, a swe łakome Gardło pasie; tym czasem matka szczebiece Uboga, a na zbójcę co raz sie miece. Prózno, bo i na samę okrutnik zmierza, A ta nieboga ledwe umyka pierza. Wizja śmierci jest apokaliptyczna. Przywołuje na myśl obraz z Apokalipsy św. Jana.
·         pytanie retoryczne	Służy wzbudzeniu w czytelniku refleksji, poddaniu w wątpliwość sens jakichkolwiek działań. To wyraz buntu przeciw filozofii stoickiej: Cóż, prze Bóg żywy, nie jest prózno na świecie?
Niezbędne konteksty
·         historycznoliteracki	Tren to gatunek wywodzący się ze starożytności. Kochanowski przywołuje Symonidesa z Keos twórcę trenów.
·         filozoficzny	Poeta przywołuje Heraklita z Efezu, który według tradycji był filozofem rozpaczającym nad losem ludzkim pełnym cierpienia i bólu. Do jego myśli nawiązuje w końcu trenu w słowach: Błąd – wiek człowieczy (Błądzić to los człowieka).  Próżno płakać to rady stoików, których poglądy Kochanowski wysoko cenił. W analizowanym trenie na taką radę wybucha i odpowiada pytaniem retorycznym, na które natychmiast odpowiada: Wszystko próżno. Nie tylko więc odrzuca filozofię stoicką, ale przeciwstawia jej postawę z biblijnej Księgi Koheleta.
·         biograficzny	W 1579 roku zmarła nagle dwuipółletnia córeczka poety Urszula Kochanowska.
Wniosek interpretacyjny:
Tren I wprowadza w tematykę całego cyklu. Prezentuje bohaterkę i bohatera utworów. Przedstawia podmiot liryczny nie tylko jako zrozpaczonego po stracie dziecka ojca, ale i jako poetę – filozofa, człowieka renesansu, który przeżywa kryzys światopoglądowy.