006 Scenariusz lekcji Homer i epos homerycki - "Iliada"

Temat: homer i epos homerycki - ilada

Motto:

Czytanie dobrych książek jest niczym rozmowa z najwspanialszymi ludźmi minionych czasów.

Kartezjusz 

Główne zagadnienia lekcji

Lekcja poświęcona jest wprowadzeniu do lektury poematów Homera. Analizie zostaną poddane fragmenty Iliady: Inwokacja i Pojedynek Hektora i Achillesa. Na lekcji kształcona będzie umiejętność streszczania utworu literackiego. Uwaga uczniów zostanie również skoncentrowana na cechach eposu homeryckiego.

Cele lekcji

Uczeń:

• czyta ze zrozumieniem fragmenty Iliady (głośno, z właściwą dykcją i intonacją)
• streszcza przebieg wydarzeń przedstawionych w przeczytanych fragmentach
• określa tematykę Iliady, wymienia główne wydarzenia i bohaterów
• krótko opowiada najważniejsze mity greckie związane z przyczynami i przebiegiem wojny trojańskiej
• charakteryzuje narratora eposu, wiążąc go z postaciami starożytnych aojdów
• wie, kim był Homer; przywołuje legendy związane z jego postacią
• szerzej charakteryzuje najważniejszych bohaterów wojny trojańskiej, rozpoznając w nich ideał starogreckiego wojownika
• wskazuje związek starożytnej eschatologii z motywami decyzji i czynów bohaterów
• określa rolę Inwokacji w utworze
• w czytanym fragmencie wskazuje główne cechy stylu homeryckiego: słownictwo charakterystyczne dla stylu podniosłego, porównania homeryckie, stałe epitety (na przykładach)
• na podstawie fragmentu Iliady wskazuje główne cechy eposu starożytnego: patos, podniosłość stylu, dwupłaszczyznowość świata przedstawionego
• samodzielnie znajduje informacje badaniach archeologicznych związanych z czasami Homera i okresem „heroicznym” starożytnej Grecji (chętni)

Uwagi dotyczące realizacji:

Lekcja trwa 45 minut. W domu uczniowie przeczytali fragment Iliady z podręcznika oraz wskazówki do lektury oraz wypunktowali w porządku chronologicznym wydarzenia we fragmencie dotyczącym pojedynku bohaterów. Na lekcji zapoznają się z bardziej szczegółowymi informacjami na temat Iliady. Wstępny wykład wygłasza nauczyciel lub zainteresowany tematyką uczeń, który korzysta z przygotowanej mapy myśli (otrzymuje ją wcześniej i może swobodnie uzupełniać). W pracy wspólnej uczniowie analizują fragmenty eposu: inwokację i pojedynek Hektora z Achillesem (podręcznik s. 12- 16). Uczniowie zastanawiają się nad rolą inwokacji w strukturze dzieła Homerowego. Oglądają fragment filmu Troja i dyskutują na temat postaw bohaterów, odnosząc się do wierzeń eschatologicznych Greków, wyjaśniają motywy postępowania Achillesa. Oceniają bohaterów z punktu widzenia człowieka współczesnego. Na podstawie opracowanego w domu planu budują streszczenie fragmentu. Analizują styl homerycki, wskazując na przykładach patos, porównanie homeryckie, przestawny szyk wyrazów. Omawiają cechy eposu.

Środki dydaktyczne:

• Krzysztof Mrowcewicz, Przeszłość i dziś , cz. I, s 12-18 
• Mapa myśli Iliada
• Fragment filmu Troja – Pojedynek Hektora i Achillesa
• https://www.youtube.com/watch?v=1TRMNQHj41U&t=127s
• kartka z zeszytu
• Jan Parandowski, Mitologia (Historia wojny trojańskiej, mity o bohaterach)

Pojęcia i terminy:

·             

·           

epos starożytny (Homerycki), Homer, inwokacja, styl homerycki, stałe epitety, porównanie homeryckie, patos, heros, Hellada (Hellenowie), Achajowie

Przebieg lekcji:

1.       Nauczyciel lub wybrany uczeń zainteresowany Iliadą przedstawia krótko informacje o poemacie, koncentrując się na przedstawieniu głównych bohaterów i  wydarzeniach fabularnych (mapa myśli).  

2.       Przy omawianiu tematu Iliady nauczyciel prosi o głośne odczytanie inwokacji.

[Inwokacja]

Gniew Achillesa, syna Peleja[1], opiewaj, bogini,

gniew złowrogi, co krocie klęsk na Achajów sprowadził,

wiele potężnych dusz bohaterów w podziemia Hadesu

strącił, zaś ciała na żer rzucił psom i ptakom-drapieżcom.

Tak swoją wolę spełniał Dzeus. A zaczęło się w ów czas,

kiedy w sporze porywczym stanęli sobie naprzeciw

mężów pan, Agamemnon Atryda[2] i boski Achilles. […]

Uczniowie ustalają:

·         do kogo skierowana jest inwokacja, (nauczyciel wyjaśnia, że muzą poezji epickiej była Kaliope)

·         jak temat utworu określa narrator w inwokacji (gniew Achillesa – dopowiadamy: dwukrotny, raz z powodu sporu z Agamemnonem o brankę, drugi raz z powodu śmierci Patroklosa)

·         jaką problematykę podejmuje Iliada (uniwersalne postawy, przeżycia i problemy egzystencjalne: miłość, zbrodnia, zazdrość, gniew, wstyd, smutek, ból, żal, cierpienie ; tajemnica ludzkiego losu, pytanie o źródło nieszczęść i radości dotykających człowieka;  ukazanie bezsensu wojny, która niesie nieszczęścia, śmierć, zło;  pochwała męstwa, ofiarności, patriotyzmuu i heroizmu).

3.       Uczniowie zastanawiają się, co rządzi losem bohaterów Homera. Zauważają, że zarówno ludzie jak i bogowie podlegają sile przeznaczenia, ale nie zwalnia to człowieka z odpowiedzialności za swoje czyny.

4.       Wyświetlenie fragmentu filmu Troja z pojedynkiem Hektora i Achillesa. Rozmowa o tym, który moment fabuły wyeksponował reżyser. Jak przedstawieni są w tym fragmencie bohaterowie? Dlaczego Achilles postanowił zbezcześcić zwłoki Hektora? Jaki to ma związek z wierzeniami starożytnych Greków na temat życia pośmiertnego? Jak oceniacie takie postępowanie z punktu widzenia współczesnego człowieka?

5.       Uczniowie głośno, wyraziście czytają fragment poematu z podręcznika. Przedstawiają plan zdarzeń opracowany w domu. Na podstawie planu budują streszczenie fragmentu, dbając o jego spójność i zwięzłość.

6.       Uczniowie nazywają i omawiają cechy eposu homeryckiego:

·         poemat bohaterski;

·         tło – przełomowe zdarzenia historyczne;

·         przenikanie się świata bogów i ludzi;

·         umieszczenie na początku inwokacji.

7.       Analiza stylu homeryckiego we fragmencie Iliady:

Skoczył Achilles, a serce wściekłością nabrzmiało mu dziką,

z przodu osłonił swą pierś puklerzem świetnym, kunsztownym,

na błyszczącym zaś szłomie[3] o czterech kabłąkach złociste

kity piękne a gęste się chwiały, co bóg je Hefajstos

wprawił w szyszak Achillów, by czubem go sutym ozdobić.

Jako gwiazda wieczorna, co wschodzi, gdy zmierzchy przednocne

niebo omroczą; a ona najpiękniej błyszczy wśród wszystkich,

taki blask bił od grotu ostrego włóczni Achilla,

którą potrząsał w prawicy, w Hektora mierząc boskiego

i bacząc, gdzie jego piękne najłacniej ugodzić by ciało.

Uczniowie wskazują środki językowe nadające wypowiedzi patos:

·         epitety wskazujące na piękno i dostojeństwo bohaterów

·         przestawny szyk wyrazów nadający wypowiedzi wzniosłość

·         porównanie homeryckie

Zadanie domowe: Przeczytać uważnie fragment Odysei oraz Wskazówki do lektury. Przynieść kartki z bloku technicznego, kostkę do gry, pionki oraz kolorowe mazaki i kredki.

Zadanie dla chętnych: Znajdź informacje o badaniach archeologicznych związanych z czasami Homera i okresem „heroicznym” starożytnej Grecji. Przygotuj na ten temat 3-4 minutową wypowiedź.

---

[1] syn Peleja – syn Peleusa, czyli Achilles

[2] Agamemnon Atryda – Agamemnon, syn Atreusa

[3] szłom – hełm