Zapiski polonistki: 009 010 Karta pracy

Karta pracy nr 1

Homer „Iliada” (fragmenty) - przełożył Ignacy Wieniewski

Na podstawie analizy i interpretacji podanego fragmentu Iliady scharakteryzujcie Achillesa i Hektora, odnajdując w nich elementy ideału greckiego herosa.

Następnie opracujcie IDEAŁ STAROGRECKIEGO HEROSA w postaci hierarchii cech.

Na żółto oznaczono fragmenty tekstu, w których znajdziecie ważne informacje do charakterystyki Achillesa, na zielono – Hektora

[Inwokacja]

Gniew Achillesa, syna Peleja[1], opiewaj, bogini, […]

A zaczęło się w ów czas,

kiedy w sporze porywczym stanęli sobie naprzeciw

mężów pan, Agamemnon Atryda[2] i boski Achilles. […]

Zwróćcie uwagę na temat eposu. Jakim człowiekiem jawi się Achilles w świetle Inwokacji? Kim jest jego ojciec? A kim matka? Sprawdźcie w Słowniku mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego, kim był Peleus i kto był matką Achillesa. Wyciągnijcie wniosek na temat pochodzenia herosa.

Ustalcie pochodzenie Hektora.

___________________________________________________________________

[Pojedynek Hektora z Achillesem]

[Rozgniewany po śmierci Patroklosa, Achilles wzbudzał paniczny lęk wśród Trojan. Wszyscy ukryli się więc za murami miasta. Na placu boju pozostał tylko Hektor, w którym walczyły sprzeczne uczucia: lęk i duma].

Tak rozmyślając, czekał – a już nadbiegał Achilles,

bogu wojny podobny, w szyszaku[3] o kicie falistej,

włócznią peliońską[4] z jesionu nad prawym barkiem potrząsał

groźnie, a spiż[5] jego zbroi dokoła błyski rozsiewał,

niczym ognia pożoga lub słońca jaśń[6] wschodzącego.

Na jakie cechy Hektora wskazuje jego zachowanie? Interpretując tę kwestię, weźcie pod uwagę kto jest przeciwnikiem Hektora.

Jak wyglądał Achilles?

Zadrżał Hektor, gdy ujrzał Pelidę[7], nie stało mu ducha

trwać u bramy, lecz od niej w ucieczce pierzchnął zlękniony.

Rzucił się za nim Achilles, w swe nogi ufny polotne.[…]

Achilles biegł prosto w zajadłym pościgu, a Hektor

chyżo wyrzucał kolana, uchodząc przed nim pod murem. […]

Co o kondycji herosów mówią fragmenty?

A do Pelidy w mig modrooka bogini Atene

blisko podeszła i w takie skrzydlate ozwała się słowa:

„O bogumiły Achillu wspaniały, spodziewam się teraz,

że dla Achajów ogromną uniesiem sławę do statków

przez zgładzenie Hektora, co nigdy niesyty jest boju. […]

Interpretując słowa bogini Ateny określcie, jaką wartość dla antycznego herosa miał pojedynek.

___________________________________________________________________

[Bogini Atena przybrała postać Deifoba, brata Hektora, i obiecała mu pomoc w śmiertelnym pojedynku. Podstęp się udał i Hektor stanął do walki].

[…]

Skoro, ruszywszy na siebie, już jeden był blisko drugiego,

pierwszy przemówił wielki ów Hektor w błyszczącym szyszaku:

„Już ja przed tobą, o synu Peleja, nie będę umykał,

jakom dotychczas trzykrotnie Priamów gród[8] obiegł wielki,

czoła ci stawić nie śmiejąc; lecz teraz skłania mnie serce

spotkać się twarzą w twarz i zabić ciebie lub zginąć.

Żywo więc, układ zawrzyjmy i bogów bierzmy na świadków,

poręczycieli najlepszych i wszelkich paktów strażników,

że nie pohańbię ja zwłok twych niegodnie, jeżeli mi starczy

sił z Dzeusową pomocą, by życia ciebie pozbawić”. […]

Patrząc na niego spode łba, odpowie rączy Achilles:

„Ty mi tu nie praw, Hektorze przeklęty, o jakichś układach!

Nie masz przecie przysięgań na pakty i ich dochowanie

między lwami a ludźmi, ni zgody wilków z owcami,

ale ciągle i zawsze wrogami są sobie wzajemnie:

tak nie nam być druhami, nie nam zaprzysięgać ugody,

zanim jeden z nas nie polegnie i zanim krwią jego

nie nasyci się Ares[9], tarczownik w boju zażarty.

Przyzwij całe swe męstwo; bo oto teraz ci przyjdzie

władać włócznią wybornie i chrobrą okazać odwagę. […]

Jaka wartość stanowiła walka dla Hektora?

___________________________________________________________________

Jaką postawę w walce przyjmuje Hektor? Co dla niego jest ważne?

______________________________________________________________________________________________________________________________________

Jak Hektor traktuje przeciwnika?

___________________________________________________________________

Jaki stosunek do przeciwnika ma Achilles? Zastanówcie się, z czego to wynika. Przeczytajcie w podręczniku o starożytne eschatologii i w tym kontekście wyjaśnijcie zachowanie Achillesa.

Rzekł i cisnął z rozmachem swą dzidę, cień długi dającą.

Ale Hektor przesławny był baczny i ciosu uniknął,

[…] A Hektor, pasterz zastępów,

nie dostrzegłszy jej, rzekł do niezrównanego Pelidy:

„Chybiłeś, do bogów podobny Achillu, […]”.

Rzekł i cisnął z rozmachem swą dzidę, cień długi dającą,

i ugodził, nie chybiąc, w sam środek tarczy Achilla;

ale odbiła się od niej włócznia. Rozsierdził się Hektor […].

Wtedy Hektor zrozumiał w swej duszy wszystko i rzecze:

„Tak więc śmierć już nadchodzi, już blisko jest, nie masz zaś przed nią ucieczki.

[…]. A teraz mnie los już dosięga.

Niech mi wszelako nie przyjdzie tu polec bez walki, bez sławy,

niechaj siła[10]dokażę, by o tym wiedzieli potomni”.

Te powiedziawszy słowa i miecza dobywszy ostrego,

co mu zwisał u boku, ogromny i mocy potężnej,

zebrał się w sobie i runął na wroga, jak orzeł, co z wyżyn

spada podniebnych na ziemię, przez zwały chmur lecąc mrocznych,

by jagnię słabiutkie pochwycić lub kicającego szaraka;

tak właśnie Hektor się rzucił – i ostrym mieczem potrząsał.

Jak walczy Hektor? O jakich cechach bohatera to świadczy?

Skoczył Achilles, a serce wściekłością nabrzmiało mu dziką,

z przodu osłonił swą pierś puklerzem świetnym, kunsztownym,

na błyszczącym zaś szłomie[11] o czterech kabłąkach złociste

kity piękne a gęste się chwiały, co bóg je Hefajstos

wprawił w szyszak Achillów, by czubem go sutym ozdobić.

Jako gwiazda wieczorna, co wschodzi, gdy zmierzchy przednocne

niebo omroczą; a ona najpiękniej błyszczy wśród wszystkich,

taki blask bił od grotu ostrego włóczni Achilla,

którą potrząsał w prawicy, w Hektora mierząc boskiego

i bacząc, gdzie jego piękne najłacniej ugodzić by ciało.

Było ono w całości spiżową zbroją okryte,

którą z chrobrego Patrokla zdarł Hektor, gdy zgładził go w boju;

gdzie obojczyki wszelako spajają szyję z barkami,

ciało widniało, a śmierć bywa właśnie najszybsza u gardła.

Tam oto boski Achilles pchnął dzidą Hektora, gdy ten nań

natarł gwałtownie – i grot przeszył wdzięczną szyję na wylot;

włócznia jednak z jesionu o ciężkim ostrzu spiżowym

nie przecięła tchawicy i głosu nie stracił bohater.

Padł w kurzawę, a boski Achilles jął chełpić się z pychą:

„Snadź ci się zdało, Hektorze, gdyś zbroję zdzierał z Patrokla,

że ci to ujdzie bezkarnie, a o mnieś, głupcze, zapomniał,

którym odeń daleko, u wklęsłych okrętów, pozostał,

jego towarzysz i druh, o wiele przedniejszy od niego.

Jam cię poraził śmiertelnie! I teraz twe zwłoki rozwłóczą

w hańbie sępy i psy, a tamtego pogrzebią Achaje”.

Jak walczy Achilles? Jakie cechy bohatera się uwidaczniają?

Zwróćcie uwagę na zbroję Achillesa. Czyjej była roboty? O czym to decydowało?

Zwróćcie uwagę na zbroję Hektora. Patroklos stając do walki pożyczył zbroję od Achillesa, a Hektor pokonawszy Partoklosa wziął jego pancerz. Jakie więc właściwości miało okrycie Hektora?

Jak na zwycięstwo zareagował Achilles? O jakich cechach bohatera to świadczy?

Głosem gasnącym odrzecze mu Hektor w lśniącym szyszaku:

„Błagam ciebie na życie twe własne i twoich rodziców,

byś mnie psom na pożarcie nie rzucił u statków achajskich!

Lecz za me ciało przyjm okup sowity w spiżu i złocie,

który ci w darze mój ojciec i pani matka przyniosą.

Trupa mego im wydaj, niech go do Troi zabiorą,

by go na stosie spalili Trojanie i żony ich godnie”.

Wczytajcie się w odpowiedź Hektora. O jakich cechach bohatera przekonuje jego reakcja?

Patrząc na niego spode łba odpowie rączy Achilles:

„Ty mnie, psie, na rodziców nie błagaj, u kolan nie skomlej!

Bodajbym mógł w mej wściekłości poszarpać na sztuki i pożreć

na surowo twe ciało za wszystko, coś mi wyrządził!

[…]

choćby król Priam, Dardanów syn, mi w darze wyznaczył

tyle złota, co ważysz ty sam: nawet wtedy czcigodna

macierz, co cię zrodziła, na marach[12] nie złoży cię ani

nie opłacze lamentem, lecz psy i sępy cię pożrą”.

Na to, konając, odrzecze mu Hektor w lśniącym szyszaku:

„Znam cię zaiste zbyt dobrze i czułem, że nie dasz się nigdy

skłonić, albowiem w twej piersi tkwi kawał żelaza miast serca.

Ale bacz, by z mej krzywdy gniew bogów na ciebie nie powstał

w owym dniu, kiedy Parys i Fojbos Apollon cię zgładzą

pod Skajskimi wrotami[13], choć przedni z ciebie wojownik”.

Skoro wyrzekł te słowa, mrok śmierci zasnuł mu oczy,

Dusza zaś z członków precz uleciała w głębie Hadesu,

Nad swą niedolą zawodząc i w żalu za męską młodością.

Jak oceniacie odpowiedź Achillesa? Czym można tłumaczyć zachowanie bohatera? Jak ocenia go Hektor?

Zbierzcie teraz wszystkie cechy. Spróbujcie ułożyć je w hierarchę wartości.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

[1] syn Peleja – syn Peleusa, czyli Achilles

[2] Agamemnon Atryda – Agamemnon, syn Atreusa

[3] szyszak – hełm

[4] peliońska – z lesistej góry Pelion w krainie Tesali

[5] spiż – tu: broń ze spiżu, czyli stopu miedzi, cyny i cynku

[6] jaśń – jasność

[7] Pelida – tj. syn Peleusa

[8] Priamów gród – Priamowy gród, tj. należący do Priama

[9] Ares – grecki bóg wojny

[10] siła – wiele

[11] szłom – hełm

[12] mary – podwyższenie, na które kładzie się ciało zmarłego lub stawia trumnę